Schijnzelfstandigheid
Schijnzelfstandigheid doet zich voor als u op papier als zelfstandige werkt, terwijl u in feite een werknemer bent. Als zelfstandige moet u voor eigen rekening werken. Dat betekent dat er geen enkele gezagsverhouding tussen u en uw opdrachtgever mag bestaan. U moet bijvoorbeeld meerdere opdrachtgevers hebben en u moet (relatief) vrij zijn om uw werk te organiseren. Ook mag uw opdrachtgever u niet verplichten wanneer, waar en hoe taken uitgevoerd moeten worden. Is dat wel zo? Dan bent u in feite een werknemer. Ook al schrijft u facturen uit en heeft u een btw-nummer.
Is sprake van schijnzelfstandigheid dan gelden, met terugwerkende kracht, voor de heffing van belastingen en sociale verzekeringspremies, de regels voor werknemers. Ook kunnen boetes worden opgelegd.
Regels voor de beoordeling van zelfstandigheid in België
Voor een aantal sectoren (bouw, bewaking, transport en schoonmaak) beoordeelt de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) aan de hand van de 9 criteria of er sprake is van schijnzelfstandigheid. Als aan 5 van de 9 criteria voldaan wordt, is er in beginsel sprake van een arbeidsovereenkomst. Het gaat om volgende 9 criteria:
- geen financieel of economisch risico lopen
- geen financiële beslissingsmacht bezitten
- het aankoopbeleid niet mee bepalen
- het prijsbeleid niet mee bepalen
- niet gebonden zijn aan een resultaatsverbintenis
- een garantie bezitten op een vaste vergoeding
- geen eigen personeel hebben en geen vrijheid om zelf personeel aan te werven of om zich te laten vervangen
- zich niet gedragen als onderneming ten overstaan van anderen of gewoonlijk slechts één opdrachtgever hebben
- in ruimtes werken die men niet bezit of met materieel dat ter beschikking gesteld wordt, gefinancierd wordt of gewaarborgd wordt door de medecontractant
Voor andere sectoren wordt aan de hand van enkele algemene criteria door de RSZ beoordeeld of er al dan niet sprake is van (schijn)zelfstandigheid. Deze algemene criteria zijn:
- Het statuut dat u en uw opdrachtgever kiezen in de overeenkomst. RSZ gaat ervan uit dat partijen weten wat het onderscheid tussen werknemer en zelfstandige inhoudt en de juiste benaming kiezen voor hun samenwerking.
- De vrije organisatie van uw werktijd. Als zelfstandige werkt voor eigen rekening en moet u uw werktijd kunnen indelen zoals u dat wil.
- De vrije organisatie van het werk. De opdrachtgever kan u richtlijnen geven, maar kan u niet verplichten de zaken op een bepaalde manier te doen.
- Hiërarchische controle. U opdrachtgever kan niet alle eisen die hij als werkgever kan stellen aan zijn werknemers, ook aan u stellen.
Let op: ook voor andere sectoren kunnen in de toekomst bij wet specifieke criteria worden vastgesteld.
Sociale ruling
Wilt u zekerheid over de aard van de arbeidsrelatie (zelfstandige of werknemer), dan kunt u een sociale ruling aanvragen bij de Administratieve Commissie Arbeidsrelaties.